“Nifrət insanları” nəfsini idarə etməkdə zəif qalmış, şeytana məğlub olmuş insanlardır. Bu şəxslərə həkim kimi yanaşmaq lazımdır. Həkimin xəstəni müalicə etməsi kimi “nifrət insanlarına” şəfqətlə yanaşıb onları müalicə etmək lazımdır. Bu insanlar da mənəvi xəstədir.

Vəsvəsə insana həmişə gələr. İman vəsvəsəyə qarşı mübarizənin adıdır. Nəfsin hücum edər, şeytan hücum edər, başından min hadisə keçər, sən ona qarşı müqavimət göstərərsən.

Nəfsi üçün yaşayan səmimi ola bilməz. Başqasının yaxşılığı üçün yaşayan səmimidir.

Müsəlmanın cənnətdəki məqamı münafiqlərlə, şeytanla, nəfslə fikri mübarizə ilə yüksəlir.

Nəfs və şeytan Allaha düşmən yaradılmışdır. Lakin hər ikisi də möminin cənnətinə vəsilə olarlar. Münafiq də belədir. Möminin cənnətinə vəsilə olar. Bu həqiqəti bilərək, münafiqə baxılmalıdır.

Bir insan nəfsini dəli kimi müdafiə edirsə, bu əqli xəstəlikdir. İnsan orada dayanmalıdır, Allaha sığınmalıdır. "Mən necə bu qədər anormal bir insan ola bilərəm?" deməlidir. Qarşı tərəfi ağıllı şəkildə dinləməlidir. Müsəlman, yaxşı işlər görməyi əmr edib, pis əməlləri qadağan etməyə meyillidir. Buna görə də ağlı çox gözəl inkişaf edər.

Nəfs, qısqanclıq və eqoizm nəticəsində bədəndə anormal hərəkətlər baş verir. Bir zərər vermədiyini zənn edir. İnsanı məhv edər. İntihar edənlərin təhrikedici gücü nəfsdir. Onları dəli edib intihara sövq edir. Cinayətdə də nəfsə uyğun olduğu üçün cinayət törədir.

Allah ilk öncə nəfsə təcavüzkar, qeyri-normal, yanlış duyğuları verir, amma ondan qorunmağın yollarını da Quranın xətti ilə göstərir. Onsuz da imtahan sisteminin əsasında bu dayanır. Nəfsə olduqca təhlükəli baxıb, ayıq və diqqətli olmaq lazımdır. Hər şeydə Allahın rizasının ən çoxu nədir, onu axtaracağıq.

Nəfs üçün müsbət iş görülməz. Nəfs təmizə çıxarılmaz. Dayanmadan pisliyi əmr edən bir güc insanın ruhunda aktiv olaraq hərəkətdədir.

İnsanlar nəfsə əhəmiyyət vermirlər. Halbuki, nəfs insanın içində yerləşdirilmiş xüsusi güc, mənfi bir gücdür. Allah verməsin insanı dəli edər, cinayətə, intihara sövq edə bilər. Bütün bu fəlakətlər, bəlalar həmişə nəfsin təsiri ilə olur. Bir zərərinin olmayacağını düşünər. Nəfs səni sürüyər, boğar.

İnsanın özünü tənqid etməsi, nəfsini təmizə çıxartmaması, müsəlmanı vəli xarakterli edər, üstün edər. Özünü qınaması onu ağıllı və sağlam edər. Özünü ucaltdıqca xəstə olur. Havalanar. Özünü qınasa, nəfsini tənqid etsə ucalar, açılar, ağıllı olar.

Əvvəl təmizlənməmiş neft gəlir. Qətranı ayrılır, başqa maddələri ayrılır, onun içindən benzin çıxır. Təmizləndikdən sonra o vəziyyətə düşür. Eləcə də, insana da səhv məlumatla doğru məlumat ikisi bir yerdə verilir. Vəhyi dinləyib təmizləyəcək, doğru olanı götürəcək. Səhf olanlardan istifadə etməyəcək.

Mütləq hər səhf, hər qeyri-normal hərəkət hər insana ilham edilə bilər. Bilərək etdiyi üçün insanların üzü qaralar. Məsələn, səsi filan batar, ağlayar, hirslənib əsəbləşər, təzyiqi qalxar, təzyiqi düşər. Allahın dediyini etmədiyi üçün əzab çəkər. Allahın dediyini etsə, ürəyi fərah içində olacaq.